Lobi Makale Serisi 1: Gary Gensler Bitcoin’in Nixon’u olabilir mi?
1971 yılında dönemin ABD başkanı Richard Nixon’un enflasyona karşı Amerikan Doları’nı devalüe ettiği ekonomik programla, doların altın konvertibiletisini, yani basılan her doların altın karşılığı olması zorunluluğunu ortadan kaldırdı. O dönemden bugüne alternatif para ve finansman mekanizmaları ekonomik gündemde yer bulurken; yaşanan krizlerin beraberinde getirdiği bol likiditenin mevcut finansal piyasaları daha ne kadar ayakta tutacağı oldukça belirsiz. Bloomberg verilerine göre mevcut zombi şirketlerin -gelirleri borçlarının faizlerini dahi ödeyemeyen şirketlerin- piyasa yoğunluğu 2020'de 2 trilyon dolara yakın. Hal böyleyken dünya genelindeki artan IPO ve borsa yükselmelerinin sağlığı da ciddi bir soru işareti. Bir de üzerine Ağustos ayının sonlarında toplanan FED yönetimin basına yansıyan raporlarında varlık alımının azaltılması olarak bilinen “tapering”i erkene çekme sinyallerini vermesi küresel bağlamda farklı yatırım enstrümanlarının geleceğinin sorgulanmasına bir kez daha neden oldu, özellikle de yeniden yükseliş trendine giren Bitcoin başta olmak üzere kriptovarlıkların.
2008'den beri hayatımızda olan, fakat sahip olduğu yüksek volatiliteyle spekülasyonların odağında olan öncü para Bitcoin, hem Elon Musk, Hedge Fund ve kurumsal yatırımcıların tarafından tercih edilmesiyle; hem de birim fiyatının 60,000$’ı zorladığı günlerde olası regülasyon ihtimalleriyle önümüze gelmişti. Biden’ın Hazine Bakanı olarak atadığı eski FED Başkanı Janet Yellen bir yana; ABD Vadeli Emtia İşlemleri Komisyonu’na atanması beklenen Chris Brummer’ın Georgetown Üniversitesi’nde kripto para regülasyonuna dair çalışmalar yapan bir hukukçu oluşu; ayrıca Amerikan Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Başkanlığı’na (SEC) atanan Gary Gensler’in de MIT’de kriptopara dersleri veren bir ekonomist olması Biden hükümetinin Bitcoin’e karşı ya da Bitcoin için adım atma ihtimalini güçlendiriyordu. Türkiye’de ise 30 Nisan itibarıyla yürürlüğe giren; Bitcoin’in ödeme aracı olarak kullanılmasını ve kriptopara borsalarına para aktarımında banka dışı elektronik para kuruluşlarının kullanılmasını yasaklayan yönetmelik dışında kripto varlık regülasyonuna dair ciddi bir gelişme henüz yok. 11. Kalkınma Planı’nın Finansal Hizmetlerin Geliştirilmesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda son bölümün blokzinciri çalışmalarına yönelik stratejileri vurgulaması, potansiyel daha ciddi düzenlemelerin habercisi olacaktır. Hal böyleyken Gary Gensler’in ABD’de kriptopara regülasyonları bağlamında sözü en çok geçecek ve bürokrasi içerisindeki kriptopara yetkinliği en derin isim oluşu; onun bu bağlamdaki fikirlerini oldukça önemli kılıyor.
Gary Gensler
Eski bir yatırım bankacısı olan Gensler, MIT Sloan School of Managment’te blokzinciri, finansal teknolojiler ve dijital paralara dair pratiğe dayalı dersler veren bir işletme profesörü. Obama döneminde Emtia ve Vadeli İşlemler Komisyonu’na (Commodity Futures Trading Commission) başkanlık eden Gensler bürokrasiye yabancı bir isim değil. Biden’ın başkanlık seçimine hazırlandığı sırada FED ve diğer kurumlara dair politikalar geliştirmesinde gönüllü rol alan Gensler’in tekrar icraatçi bir koltukta oturması, Biden’ın seçimi kazanmasının doğal bir sonucu. Obama döneminde 2008 Krizi’nin merkezindeki aktörlerden türev araçların ve tezgah üstü piyasaların regüle edilmesinde ciddi rolü olan Gensler, tekrar finansal enstrümanların regülasyonuna dair fikir ve eylemleri ile kamuoyunda kendine yer buluyor.
Bitcoin ve Dijital Varlıkları Sınıflandırmak
Bitcoin ve dijital varlıkların mevcut sistemde regülasyonunun sağlanması için öncelikle sınırlarının belirlenmesine ihtiyaç var; sınırlarının belirlenmesi için de tanımlanmalarına. İlk bakışta bir ödeme alternatifi olarak whitepaper’ını yayınlamış Bitcoin’e bu özelliği nedeniyle para demek çok doğru değil. Paranın en temel üç işlevinden değiş tokuş aracı oluşu Bitcoin’de de ortakken; değer saklama aracı ve değer biriktirme aracı oluşu oldukça muğlak. Fiyatındaki yüksek volatilite saklamış olduğunuz değerin çok ciddi düşüşüne ve hesap birimi olarak belirlediğiniz miktarın çok değişken oluşuna neden oluyor. Herhangi bir otomobilin piyasa fiyatını 1 BTC olarak belirlediğiniz takdirde aynı araç Mart’ta 500,000 TL Temmuz’da ise 300,000 TL edebilir.
Diğer bir açıdan baktığımızda Bitcoin kendi şahsında bir değer ihtiva etmiyor. Tek başına Bitcoin’in kullanılabileceği bir alan diğer kripto paralardan farklı olarak mevcut değil, bunun temel nedeniyse proof of work adını verdiğimiz “işin emek kanıtına” dayalı oluşu (Bu konuda daha aydınlatıcı bir yazı yazacağım, o yüzden şimdilik kısa tutuyorum). Bitcoin bu yapısıyla Platon’un para hakkında söylediği “Para sadece bir değiş tokuş sembolüdür” önermesine; öğrencisini Aristoteles’in “Para; sağlam, taşınabilir, bölünebilir ve kendi özünde değer taşıyan bir metadır” önermesinden ( four absolute value of medium of exchange: durable, portable, divisible and has instrinsic value) çok daha yakın. İşbu sebeplerle Bitcoin’i bir emtia olarak tanımlamak da çok sağlıklı değil.
Bitcoin’in temsil ettiği müşahhas ya da tüzel bir kimliğin olmaması Bitcoin’i hisse senedi, tahvil ya da çek olarak tanımlamayı engellerken bir muhatap bulmayı da imkansız hale getiriyor.
Gensler ise bu noktada “Payments Riddle” adını verdiği bir denklem üzerinden Bitcoin’i tanımlama yoluna gidiyor. MIT’de verdiği derslerde Bitcoin’in P2P ödeme aracı olarak çıkışı ve temelde çözdüğü sorunun 1980'den bugüne gelen “Byzantine General Problem” konseptine MERKEZİYETSİZ bir çözüm önermesi nedeniyle “bir güven mimarisi” örneği olarak tanımlıyor. Değerinin sadece sınırlı oluşu ve talep üzerinden oluştuğu düşüncesinde.
Bir kitle fonlaması aracı olarak kripto para arzlarının yapılması ( ICO ) ve varlıkların menkul kıymetler halinde tokenize edilmesi; Gensler’in blokzinciri teknolojisinin getirdiklerine seküritizasyon ve yatırım çerçevesinde bakacağının habercilerinden. Örneğin Gensler’in MIT’de kullandığı bir sunumda blokzinciri teknolojisin kullanım alanlarını şu şekilde sıralamış:
Gensler’in Bitcoin Ajandası
Gary Gensler’in Bitcoin’in TPS (transaction per second) değerinin çok düşük oluşunu ısrarla vurgulaması ( Bitcoin’in saniyede onaylanan işlem sayısı sadece 7 iken ABD’nin mevcut finansal dijital hizmet sağlayıcısı DTCC günde asgari 150 Milyon azami 350 Milyon işlemi gerçekleştiriyor) Bitcoin potansiyel regülasyonların finansal enstrüman olarak kullanılmasına yönelik olma ihtimalini kuvvetlendiriyor. Ayrıca Gensler’in Ağustos başlarında yaptığı açıklamalarda Bitcoin’in kaldıraçlı pozisyonlarını da içeren ETF’leri (Exchange Traded Funds) onaylama sinyalleri verişi, halhazırda fonlar için demokles kılıcına sahip SEC’in elini daha da güçlendirebilir.
Yaptığı bütün konuşmalarda Vahşi Batı olarak isimlendirdiği finansal piyasalarda regülasyonların küçük yatırımcıyı korumak ve manipülasyonları engellemek amacıyla oluşturulması gerektiğini düşünen Gensler henüz GameStop krizi patlamamışken RobinHood hakkında “kağıt kürek yığınına girişmeden bir yatırım hesabı açabilmenin” finansal teknolojilerin ne kadar değiştiğinin göstergesi olduğunu ama aynı kolaylığın bir “gelişme ya da ilerleme” olarak görmenin henüz mümkün olmadığını belirtmiş daha sonra Robinhood, Reddit üzerinden örgütlenen küçük yatırımcıların GameStop hisselerinin fiyatını yükselttikleri sırada hisseyi platformda işleme kapatarak Gensler’i haklı çıkarmıştı.
Bütün büyük inovasyonların kamu lokomotifliğinde ilerlediğinde sağlıklı büyüme ve kapsayıcılığa ulaştığını belirten Gensler’in en önemli üç hamlesinden biri, Bitcoin’in ETF’ler aracılığıyla daha çok finansal enstrüman haline gelmesi ve böylece ETF standartlarında hareket etmesi için çabalayarak küçük yatırımcı odaklı koruma ve regülasyon stratejisinde ilerlemek olacaktır.
Blockchain teknolojisine olan ciddi ilgisi ve entelektüel bilgisinin Gary Gensler’in tamamen özgürlükçü ve sempatik regülasyonları beraberinde getireceğini düşünmek yanıltıcı olacaktır.
1.7 Trilyon market değerine ulaşan piyasanın ciddi gözetime tabi tutulması ve dolandırıcılığa karşı kurumsal yatırımcıların portföylerinin bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesi Gensler’in önceliklerinden bazıları. Kongre’den kripto piyasalarının tamamı için tam yetki talebinde bulunan Gensler, aynı anda da DLT teknolojileri kullanılarak geliştirilecek CBDC alternatiflerinin ödeme sistemleri açısından Bitcoin’in yerini alabilecek olsa da; yeni bir yatırım aracı olarak kullanılacağını pek düşünmüyor.
Otomobil endüstrisindeki en inovatif adımların ve en ciddi büyümelerin kamu öncülüğünde belirlenen trafik kurallarından sonra gerçekleştiğini hatırlatan Gensler, kripto varlık kullancı ve yatırımcılarının da yasal çerçeve sonrası daha da artacağı düşüncesinde.
20. yüzyılın ünlü ahlak filozofu Isiah Berlin özgürlüğü iki kısma ayırdığı negatif ve pozitif özgürlük tasavvurlarından negatif özgürlük ile, kısıtlayıcı yasa ve sorumlulukların olmadığı özgür birey alanını tanımlıyordu; pozitif özgürlükte ise bir otoritenin sınırladığı alan içerisinde hem özgürlüğün hem de güvenliğin teminat altına alınması söz konusu idi. Gary Gensler’in takınmayı planladığı tavır ve aksiyonların, blokzinciri teknolojisi özelinde pozitif özgürlük tanımlarına uyma ihtimali çok daha yüksek.
Doğru koruyucu regülasyonlar ile inovasyona yönelik kısıtlama oluşturulmadığı takdirde Gary Gensler’in ekonomik büyümeye Nixon’un altın-dolar hamlesi kadar ciddi bir katkıda bulunması olası; Covid sonrası dağıtılan helikopter paraların piyasadan çekilmesi ile vahşi kripto piyasasına yönelik düzenlemeler daha ciddi biçimde konuşulacaktır, bakalım Gensler Nixon kadar cesur adımlarda bulunabilecek mi?
Ahmet Ekmel KARAMAN
Kaynakça
What to Know About Gary Gensler, Wall Street’s New Watchdog | Barron’s
What Gary Gensler thinks about bitcoin’s future
SEC’s Gensler Signals Pathway for a Bitcoin ETF With Tough Rules
SEC chair hints at greater regulatory oversight for US crypto exchanges
